دیسپلازی هیپ یا دررفتگی مادرزادی لگن مشکل شایعی است که مفاصل لگن نوزادان را تحتتأثیر قرار میدهد. اگر پزشک در سن کمتر از 6 ماهگی دیسپلازی مفصل ران را تشخیص داده و درمان کند، اکثر نوزادان هیچ اثر یا عوارض طولانی مدتی ندارند. کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز ممکن است دچار دیسپلازی مفصل ران شوند، اما کمتر شایع است.
دررفتگی مادرزادی لگن نوزاد
دررفتگی مادرزادی لگن زمانی رخ میدهد که کودکی با لگن ناپایدار به دنیا میآید. این اختلال به دلیل تشکیل غیرطبیعی مفصل ران در مراحل اولیه رشد جنین است. نام دیگر این بیماری “دیسپلازی رشدی لگن” است.
دیسپلازی هیپ در نوزادان و کودکان خردسال شایعتر است، اما در موارد خفیف، ابتدا در بزرگسالان ظاهر میشود. گاهی اوقات به این اختلال که کودکان با آن به دنیا میآیند، دیسپلازی مادرزادی هیپ یا دررفتگی مادرزادی لگن نیز میگویند.
دیسپلازی هیپ زمانی اتفاق میافتد که استخوانهای مفصل ران شما بهدرستی رویهم قرار نگیرند. این بدان معنی است که مفصل ران با حرکت از مفصل کاسهای لگن (استابلوم) خارج میشود. مفصل ممکن است گاهی به طور کامل دررفته شود. این تناسب نامناسب میتواند به غضروفی که مفصل شما را تحتفشار قرار میدهد آسیب برساند. علاوه بر علائمی مانند درد و سفتی، افراد مبتلا به دیسپلازی مفصل ران بیشتر احتمال دارد که دررفتگی مفصل ران را تجربه کنند.
اگر دردی را تجربه میکنید که در عرض چند روز بهبود نمییابد، یا اگر به نظر میرسد که کودک شما درد دارد یا یکی از پاهای او به طور قابلتوجهی با دیگری متفاوت است، دراسرعوقت به پزشک مراجعه کنید.
علت دررفتگی مادرزادی لگن
علت دررفتگی لگن نوزاد در بسیاری از موارد ناشناخته است. عوامل مؤثر عبارتاند از:
- بهصورت ژنتیکی از والدین به فرزندان
- سطوح پایین مایع آمنیوتیک در رحم
- زایمان بریچ که زمانی رخ میدهد که کودک شما بهجای سر از باسن به دنیا میآید
- سابقه خانوادگی این بیماری.
- کمبود فضای رحم نیز میتواند باعث این مشکل شود. به همین دلیل است که در بارداری اول احتمال این عارضه بیشتر است؛ زیرا رحم خاصیت کشسانی کمتری دارد.
چه کسانی در خطر دررفتگی مادرزادی لگن هستند؟
دررفتگی مادرزادی لگن در دختران شایعتر از پسران و در لگن چپ شایعتر است. اما هر نوزادی میتواند این بیماری را داشته باشد. به همین دلیل است که پزشک نوزاد شما را از نظر علائم دررفتگی لگن بررسی میکند و این بررسی پس از تولد و در سال اول نوزادی بسیار اهمیت دارد.
علائم در رفتگی لگن در نوزادان
این دفورمیتی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، اما شایعترین علائم دیسپلازی هیپ عبارتاند از:
- درد لگن (معمولاً در جلوی کشاله ران)
- احساس میکنید که لگن شما شل یا ناپایدار است
- لنگیدن هنگام راهرفتن یا حرکت
- داشتن پاهایی با طولهای مختلف
نوزادانی که با دیسپلازی هیپ متولد میشوند و هنوز به سن کافی برای راهرفتن نرسیدهاند ممکن است علائم مختلفی از دیسپلازی مفصل ران داشته باشند، از جمله:
- پاهایی که به سمت بیرون میچرخیده یا از نظر طول متفاوت به نظر میرسند
- محدودیت حرکت
- چینهایی ناهموار روی پاها و باسنهایشان که وقتی پاهایشان دراز میشود، وجود دارد
- اخیر در رشدی حرکات که بر نحوه نشستن، سینهخیز رفتن و راهرفتن کودک شما تأثیر میگذارد
بهترین زمان تشخیص در رفتگی لگن نوزاد
رایجترین روش تشخیصی غربالگری معاینه فیزیکی در بدو تولد و در طول سال اول زندگی کودک است.
پزشک با انجام حرکاتی روی لگن کودک و با شنیدن صدای کلیک متوجه دررفتگی میشود. این حرکات به دو قسمت تقسیم میشوند:
- در طول آزمایش بارلو، پزشک لگن کودک را در راستای بدنش حرکت میدهد و نیرویی روبهپایین اعمال میکند. حرکت به سمت بدن را اداکشن میگویند. دررفتگی با این حرکت اتفاق میافتد.
- در طول آزمایش اورتولانی، پزشک لگن کودک را در راستای بدنش حرکت میدهد و نیرویی روبهبالا اعمال میکند. حرکت به سمت بیرون بدن را ابداکشن میگویند. لگن با انجام این حرکت جا میافتد.
این آزمایشها فقط قبل از 3 ماهگی کودک شما دقیق است. در نوزادان و کودکان بزرگتر، نشانه های این عارضه عبارت اند از: لنگیدن، محدودیت در ابداکشن و اگر درگیری یک طرفه باشد تفاوت در اندام وجود خواهد داشت.
گرفتن عکس میتواند تشخیص را تأیید کند. پزشکها برای نوزادان کمتر از شش ماه سونوگرافی و برای نوزادان بزرگتر و کودکان ایکس ری تجویز میکنند.
درمان دررفتگی مادرزادی لگن نوزادان
درمانهای ارتزی
اگر کودک شما کمتر از شش ماه سن دارد بهاحتمال زیاد پزشک پلویک هارنس را تجویز خواهد کرد. این ارتز سر مفصل گوی مانند ران را داخل سوکت لگن و همچنین هیپ را در ابداکشن و وضعیتی مانند پاهای قورباغه نگه میدارد. کودک شما به مدت شش تا دوازده هفته بسته به میزان دفورمیتی و بهصورت تمام یا نیم وقت از آن استفاده کند. هارنس ممکن است در طول قرارهای بعدی نیاز به تنظیم داشته باشد. پزشک شما در مورد پیشرفت کودک شما با شما صحبت خواهد کرد
برای تهیه این هارنس باید از ارتزیست (درمانگر ارتوپد فنی) کمک گرفته و پزشک معمولاً دستورالعملهای دقیقی را در مورد نحوه مراقبت از نوزاد تا زمانی که پاولیک هارنس میپوشد، ارائه میدهد.
به جز پاولیک هارنس درمانهای غیرجراحی دیگری هم وجود دارند:
- بالش فرچکا که جدیدترین مدل آن مانند پوشک پوشیده شده و با بند سفت میشود.
- ون روسن قابی است (در اصل فلز، اکنون پلاستیکی) با بندهایی در اطراف شانهها، کمر و رانها
- ارتز ایلفلد طی تحقیقاتی تازه در نوزادان مبتلا به دررفتگی برای کسانی که درمان پلویک هارنس شکستخورده بود، بریس ایلفلد موفقیتآمیز بود و همچنین درصد موفقیت مشابهی با جااندازی بسته و درمان گچگیری اسپایکا داشت.
عمل جراحی دررفتگی مادرزادی لگن در کودکان و نوزادان
اگر درمان با هارنس پلویک ناموفق باشد یا کودک شما برای هارنس خیلی بزرگ باشد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد. جراحی با بیهوشی عمومی انجام میشود و ممکن است شامل مانور دادن سر گوی مانند مفصل آنها به داخل حفره باشد که به آن جااندازی بسته میگویند. یا جراح قبل از قراردادن لگن، تاندونهای کودک شما را بلند کرده و سایر موانع را برمیدارد. این جااندازی باز نامیده میشود. پس از اینکه لگن کودک شما در موقعیت قرار گرفت، لگن و پاهای او حداقل به مدت 12 هفته گچ گرفته میشود.
اگر کودک شما 18 ماه یا بزرگتر است یا به خوبی به درمان پاسخ نداده است، ممکن است برای بازسازی مفصل ران به استئوتومی استخوان ران یا لگن نیاز داشته باشد. این بدان معناست که جراح سر استخوان ران (توپ مفصل ران) یا استابولوم لگن (حفره لگن) را تقسیم یا تغییر شکل می دهد.
درمانهای جراحی درصد موفقیتهای متفاوتی داشتهاند. بعضی از افراد تنها به یک جراحی و برخی به چندین جراحی و کنترلهای سالانه نیاز داشتهاند. دررفتگی مادرزادی ای که در دوران کودکی بهدرستی درمان نشده باشد میتواند در بزرگسالی منجر به روماتیسم زودرس و دردهای شدیدی شود که این افراد درنهایت مجبور به تعویض کامل مفصل لگن خود میشوند.
درصورتیکه درمان کودک شما موفقیتآمیز بوده است، همچنان باید تحتنظر پزشک ارتوپد باشند تا از برنگشتن آن و رشد عادی لگن مطمئن شوند.
عوارض عدم درمان دررفتگی مادرزادی لگن
بزرگسالان و نوزادان مبتلا به دیسپلازی مفصل ران بیشتر احتمال دارد که دچار دررفتگی مفصل ران شوند. معمولاً دررفتگی لگن تنها در هنگام ضربههای جدی مانند تصادفات رانندگی یا زمینخوردن شدید اتفاق میافتد. اما اگر دیسپلازی هیپ دارید، مفصل ران شما به طور طبیعی ضعیفتر از آنچه باید باشد، میتواند خطر دررفتگی را افزایش دهد. داشتن دیسپلازی مفصل ران همچنین میتواند باعث شلشدن عضلات و رباطهای اطراف لگن شود.
سایر عوارض دیسپلازی هیپ میتواند شامل موارد زیر باشد:
- پارگی لبه لگن: آسیب به غضروف داخل مفصل ران
- استئوآرتریت: آرتریت ساییدگی و پارگی زمانی ایجاد میشود که غضروف مفصل شما بهمرورزمان فرسوده شود
- مفاصل ران ناپایدار: درد مزمن (مکرر) ناشی از عدم قرارگیری صحیح مفصل ران
مطالبی که در این مقاله برای شما بیان کردیم، صرفا برای آشنایی بیشتر با درمان دررفتگی مادرزادی لگن نوزادان بوده است. بنابراین بهتر است در اسرع وقت به کلینیک های ارتوپدی مراجعه کنید. شما میتوانید از طریق بله و تلگرام کلینیک ارتوپدی فنی ارتوپدیک لند با کارشناسان ما به صورت کاملا رایگان مشورت کنید.
صباصدری، دانشجوی ترم ۶ دانشگاه ایران
تجربه کلینیکی من در معاینه، انجام سری اصلاحات روی قالب، سوار کردن بریس و انجام تغییرات روی کفی بوده است.