ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس شایع ترین بیماری خود ایمنی عصبی است. یعنی سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول های میلین حمله می کند. این سلول ها پوشش های محافظ اعصاب مغز و نخاع هستند. آسیب دیدگی های غلاف میلین باعث اختلال در سرعت هدایت پیام عصبی از سیستم عصبی مرکزی به سیستم محیطی می شود.
علت بوجود آمدن ام اس چیست؟
به طور کلی علت دقیقی برای بروز ام اس مشخص نشده اما عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز آن دخیل هستند. به طور مثال سابقه خانوادگی ام اس، بعضی از عفونتهای ویروسی، کمبود ویتامین دی، چاقی و سیگارکشیدن احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند. وظیفه سیستم ایمنی محافظت از بدن در برابر عوامل آسیبزا مانند باکتریها یا ویروسها است. با ام اس، سیستم ایمنی شما بیش از حد فعال میشود و میلین سالم (و گاهی اوقات سلولهای عصبی زیر میلین) را بهعنوان تهدیدی برای بدن اشتباه میگیرد. حمله سیستم ایمنی بدن شما به میلین سالم به آن آسیب میرساند. این اختلال دمیلیناسیون نام دارد.
این عوامل ممکن است خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را افزایش دهند:
سن
ام اس ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما شروع آن معمولاً در حدود 20 تا 40 سالگی رخ میدهد. بااینحال، افراد جوان و مسن میتوانند تحتتأثیر قرار گیرند.
جنسیت
زنان بیش از 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس عود کننده و فروکش کننده هستند.
سابقه خانوادگی
اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به ام اس بوده باشد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
نژاد
افراد سفیدپوست، بهویژه آنهایی که تبار اروپای شمالی هستند، در معرض بالاترین خطر ابتلا به ام اس هستند. افراد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکایی کمترین خطر را دارند.
اقلیم
ام اس در کشورهای دارای آبوهوای معتدل، از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار شایعتر است. ماه تولد شما نیز ممکن است بر شانس ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس تأثیر بگذارد، زیرا به نظر میرسد قرارگرفتن در معرض نور خورشید در زمانی که مادر باردار است، پیشرفت بعدی ام اس را در این کودکان کاهش میدهد.
ویتامین دی
داشتن سطوح پایین ویتامین دی و کم قرارگرفتن در معرض نور خورشید با خطر بیشتر ابتلا به ام اس مرتبط است.
چاقی
مقالات نشان میدهند که ابتلا به ام اس میتواند با اضافهوزن (چاقی) ارتباط بالایی داشته باشد. این امر بهویژه در مورد چاقی زنان در دوران کودکی و نوجوانی صادق است.
سیگارکشیدن
تعدادی از تحقیقات نشان داده است که افراد سیگاری به میزان 2 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در آینده به ام اس مبتلا خواهند شد. نتیجه برخی دیگر از مطالعهها هم نشان میدهند که مصرف دخانیات به پیشرفت بیماری ام اس کمک میکنند؛ بنابراین اگر سیگاری هستید، برای کنترل بیماری ام اس بهتر است مصرف خود را متوقف کنید.
علائم بیماری ام اس چیست؟
علائم ام اس خفیف یا علائم ام اس بدخیم از فردی به فرد بسیار متفاوت است و میتواند هر قسمتی از بدن را تحتتأثیر قرار دهد.
- تغییرات در بینایی: نوریت بینایی، دوبینی، ازدستدادن بینایی
- ضعف عضلانی: معمولاً یک طرف صورت یا بدن یا زیر کمر شما را درگیر میکند
- بیحسی یا احساسات غیرطبیعی: معمولاً یک طرف صورت یا بدن یا زیر کمر شما را تحتتأثیر قرار میدهد
- خستگی.
- سرگیجه.
- مشکل در تنظیم مثانه.
- ازدستدادن تعادل و هماهنگی.
- مشکل در عملکرد شناختی (تفکر، حافظه، تمرکز، یادگیری و قضاوت).
- تغییرات خلقوخوی.
- سفتی عضلات و اسپاسم عضلانی (لرزش).
این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است شدت آن از یک روزبهروز دیگر در نوسان باشد. ممکن است تعدادی از این علائم را داشته باشید، اما بعید است که همه آنها را یکباره تجربه کنید.
راه های تشخیص ام اس
پزشک ام اس را پس از معاینه فیزیکی، معاینه عصبی و آزمایش های مختلف را تجویز می کند. آزمایش ممکن است شامل آزمایش خون، MRI مغز و نخاع و تجزیهوتحلیل مایع نخاعی شما باشد. نشانه های اماس میتواند شبیه به چندین بیماری رایج دیگر باشد. بنابراین در صورت بروز هرکدام از نشانه های بالا به صورت همزمان و با هم، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
آزمایش های ام اس چگونه هستند؟
آزمایشها تشخیصی به پزشک متخصص مغز و اعصاب کمک میکند شرایطی با علائم مشابه اماس را رد کند. ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون و آزمایش ادرار.
- آزمایش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
- تست توموگرافی انسجام نوری (OCT).
- لومبار پانکچر
- تست پتانسیل برانگیخته (EP).
چگونه ام اس را درمان کنیم؟
ازآنجاییکه هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، پزشک سعی میکند علائم شما را مدیریت کرده و پیشرفت بیماری را آهسته تر، کند. درمان ام اس بر بهحداقلرساندن آسیب ، مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض آینده تمرکز دارد. برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها
- فیزیوتراپی، کاردرمانی یا گفتاردرمانی.
- مشاوره سلامت روان.
انواع دیگر مدیریت علائم ام اس بر اساس نحوه تأثیر بیماری بر شما متفاوت است. ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از عینک یا مصرف دارو برای علائم بینایی.
- تحریک عمیق مغز برای اسپاسم عضلانی (لرزش).
- استفاده از وسایل کمکی حرکتی مانند ارتزها، عصا، واکر یا ویلچر.
- داروهای ضدتشنج یا داروهای ضد اسپاسم (گاباپنتین یا نورتریپتیلین) برای درد.
- داروهایی مانند دونپزیل برای علائم شناختی.
- درمانهای جایگزین مانند طب سوزنی و یوگا.
اگر بدن شما در بحبوحه حمله ام اس به برخی داروها بهخوبی پاسخ ندهد، ممکن است پزشک شما تعویض پلاسما (پلاسمافرزیس) را توصیه کند. این در بهحداقلرساندن آسیب ناشی از یک حمله مداوم بهجای جلوگیری از حملات اضافی در درازمدت مؤثرتر است.
درمان اسپاستیسیتی ناشی از ام اس با ارتز ها
هنگامی که بیماران ام اس تحتتأثیر اسپاستیسیتی قرار میگیرند فیزیوتراپی منظم و استفاده از ارتزها توصیه میشود. برای کنترل تعادل بیماران ام اس هنگام راهرفتن میتوان از ارتزهای مختلف مانند:
- FES (تحریک الکتریکی عملکردی)
- KAFo(ارتز های زانو-مچ-پا)
- کفیهای نورولوژیک حس در پا
وسایل کمکی حرکتی مانند عصا، واکر و ویلچر، میتوانند به شما در حفظ انرژی در طول کارهای روزانه کمک کنند و اگر راهرفتن مشکلساز است، میتوانند به تحرک شما کمک کنند.
ارتز مچ پا زانو یا به اختصار کافو (KAFO) ساخت شده در کلینیک ارتوپدیک لند
ارتز مچ پا زانو یا KAFO ارتزی است که تمام پا را در برمیگیرد تا از عضلات حمایت کند، مفاصل زانو و مچ را تثبیت کند و به حرکت ایمن کمک کند. هر جز از این ارتز از جمله مفصل زانو، مکانیسم قفلشدن زانو و پدها باتوجهبه شرایط فرد تعیین و تنظیم میشوند. ارتوزیست های ارتوپدی فنی، کافو شما را به طور ویژه برای رفع نیازهای بالینی شما به طور سفارشی برای درمان علائم ارائه شده ساخته میشود.
اهداف استفاده از KAFO عبارتاند از:
- کاهش درد مفاصل
- بهبود راستای مفصل
- جلوگیری از حرکات اضافی مفصل
- کنترل ناپایداری مفصل
- حمایت از مفاصل ضعیف و یا ضعیف شده
- کنترل تون عضلانی غیرطبیعی
- جلوگیری از حرکت غیرطبیعی
تایم پوشیدن کافو
باید بهمرورزمان تایم استفاده از کافو را افزایش دهید تا پوست شما به فشارهای حمایتی ای که توسط این ارتز اعمال میشوند عادت کند. پوشیدن این ارتز را در مکانی امن و سرپوشیده شروع کنید. هر بار که کافو را در میآورید پوست خود را جهت وجود قرمزی بررسی کنید اگر علائم قرمز بیش از 30 دقیقه باقی ماندند یا اگر پوست تاول زد استفاده از ارتز را قطع کنید و با ارتوزیست خود این مورد را بررسی کنید.
زندگیکردن با ام اس
اگر با بیماری ام اس دستوپنجه نرم میکنید و به دنبال چند نکته آسان برای کنترل این بیماری و علائم آن هستید میتوانید این راهها را امتحان کنید:
- ورزش منظم
- داشتن یک رژیم متعادل و فیبردار
- حلکردن پازل و بازیهای کلمهای حافظهای برای تمریندادن ذهن
- صحبتکردن با یک روانشناس برای کنترل افسردگی ناشی از بیماری
- ارتباط داشتن با افرادی که شرایط مشابه شما را دارند
و در نهایت بههیچعنوان سعی نکنید بهتنهایی از عهده بیماری بر بیایید و در صورت نیاز از نزدیکان خود کمک بگیرید.
مطالبی که در این مقاله برای شما بیان کردیم، صرفا برای آشنایی بیشتر با بیماری ام اس و علائم آن بوده است. بنابراین بهتر است در اسرع وقت به کلینیک های ارتوپدی مراجعه کنید. شما میتوانید از طریق بله و تلگرام کلینیک ارتوپدی فنی ارتوپدیکلند با کارشناسان ما به صورت کاملا رایگان مشورت کنید.
دانشجوی ترم 6 کارشناسی ارتز و پروتز دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی – عضو تیم تولید محتوا کلینیک ارتوپدی فنی ارتوپدیک لند
عااااالللییی و کاربردی😍
بسیار مفید و کاربردی بود. ممنون🙏🏻
خیلی آموزنده و مفید بود.موفق باشید دوست عزیز❤️
ممنون از مطالب خوبتون🙏
موفق باشید