گودی کف پا امکان دارد ژنتیکی باشد یا به دلیل تعدادی از شرایط زمینهای ایجاد شود. افراد دارای قوس زیاد در کف پای خود ممکن است درد و در برخی موارد آسیب دائمی به ساختار پا را تجربه کنند. درمانهای مختلفی از جمله توانبخشی مثل استفاده از ارتز، اسپلینت، فیزیوتراپی و همچنین جراحی وجود دارد.
گودی کف پا چیست؟
یک ناهنجاری ارتوپدی پا است که هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده میشود؛ ولی شیوع این مشکل از صافی کف پا کمتر است و حدود 8 تا 15 درصد جامعه دچار آن هستند . این اختلال در بسیاری از بیماران میتواند شرایط بسیار دردناکی را ایجاد کند. همراه با این اختلال چکشی شدن انگشتان هم دیده میشود که میتواند باعث ناراحتی فرد، ایجاد تاول یا زخم میشود و در نتیجه به ایجاد پینه در سر استخوانهای انگشتان و در سنین بالاتر به استئوارتریت میانجامد. راههای درمان این ناهنجاری، از ورزش و فیزیوتراپی تا استفاده از ارتزها و جراحی، بسته به علل ایجاد و معاینهٔ فرد متفاوت است.
علت درد گودی کف پا
در بسیاری از موارد، قوس بیش از حد کف پا زمینه مادرزادی دارد و گاهی بهصورت خانوادگی نیز دیده میشود. در سایر موارد، نوعی اختلال عصبی زمینهای مانند فلج اطفال باعث عدم تعادل عضلات خواهد شد.
البته گودی کف پا در افراد عادی بدون اختلالات عصبی نیز بروز میکند. این افراد در اکثر اوقات درد مرتبط با شرایط مختلف اسکلتی عضلانی (بهعنوانمثال رگبهرگ شدن مچ پا) را گزارش میکنند.
علائم گودی بیش از حد کف پا
این ناهنجاری غالباً در کودکی ظاهر میشود و ممکن است یک یا هر دو پا را گرفتار کند. علائم این بیماری به چند شکل میتوانند بروز نمایند:
- بیثباتی مچ پا و پیچخوردگی مکرر
- عدم توانایی در وزنگیری توسط انگشتان و خستگی زودهنگام حین راهرفتن یا ایستادن
- ایجاد پینههای پوستی دردناک در کف پا و قسمت عقبی پنجه پا
- چرخش پاشنه به داخل
- حساسیت به لمس روی انگشتان به علت فشار کفش
- درد در ناحیه پاشنه پا به علت استئوارتریت
- درد قسمت جانبی و قدامی زانو
عوارض گودی کف پا
شرایط مختلفی وجود دارد که میتواند در نتیجه قوس بالای پا ایجاد شود. برخی از رایجترین عبارتاند از:
متاتارسالژیا
این وضعیت با التهاب در ناحیه کف پا مشخص میشود. افراد مبتلا به متاتارسالژیا معمولاً هنگام ایستادن یا راهرفتن برای مدت طولانی درد را تجربه میکنند.
خار پاشنه
فاشیای کف پا رباطی است که انگشتان پا را به پاشنه پا متصل میکند. بیماری خار پاشنه به التهاب این رباط اشاره دارد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب درد پاشنه پا دارند. درد معمولاً پس از بیدارشدن از خواب بدتر میشود، اما هر چه فرد بیشتر راه برود بهبود مییابد.
انگشت چکشی
این حالت زمانی رخ میدهد که انگشت دوم، سوم یا چهارم در مفصل میانی خم میشود و در نتیجه ظاهری چکشی شکل پیدا میکند. انگشت چکشی میتواند دردناک باشد و ممکن است در نهایت نیاز به جراحی داشته باشد.
انگشت چنگالی
افراد مبتلا به این عارضه دارای انگشتانی هستند که به سمت پایین خم میشوند و در کف کفشهایشان فرومیروند و بهاصطلاح شبیه پنجه میشوند. این عارضه هر ۴ انگشت کوچک را بهصورت همزمان تحتتأثیر قرار میدهد و میتواند تأثیر منفی بر راهرفتن شما داشته باشد.
بیثباتی مچ پا
گودی کف پا میتواند باعث بیثباتی مچ پا شود و خطر پیچخوردگی مچ پا را افزایش دهد.
شکستگی استخوانهای کف پا
ازآنجاییکه قوسهای بلند میتوانند باعث استرس (فشار) مکرر شوند، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار شکستگیهای مویی در استخوانهای پا شوند.
درد پا ممکن است اولین علائم بیمار باشد که روند درمان و پیشآگهی بستگی به سن، شدت و علت اختلال متفاوت است. در افراد عادی و موارد خفیفتر، در قسمت جانبی کفشها سایش بیشتر و گاهی ایجاد پینه در قسمت خارجی پا مشاهده میشود که این افراد در هنگام ورزش و فعالیت فیزیکی، نشانهها را بیشتر احساس میکنند. در موارد خفیف ذکر شده، ناهنجاری پیشرفت چندانی نمیکنند؛ ولی اگر بیومکانیک پا بهدرستی موردتوجه قرار نگیرد، میتواند باعث آسیب به مچ پا و بیثباتی، و در نهایت به استئوارتریت منجر شود.
پای مبتلا به گودی با منشأ عصبی عضلانی، همراه با پیشرفت بیماری زمینهای عصبی عضلانی، شدت پیدا خواهد کرد. ناهنجاریها اغلب آهسته رشد میکنند و میتوانند قبل از بلوغ شروع شوند.
کودکان در ابتدای روند ناهنجاری عموماً کف پای انعطافپذیر و قادر به جبران با تغییر شکل پا هستند که اغلب نیاز به ارتز پا (کفیها) و فیزیوتراپی دارند، اما همانطور که با رشد فرد کف پا و عضلات سفتوسخت تر میشوند، درمان سختتر و میتواند بر رشد استخوانها نیز تأثیر بگذارد. درمان جراحی گاهی برای این بیماران موردنیاز است.
درمان گودی کف پا
درمانهای ارتزی
کفش ارتوپدی باتوجهبه شکل تغییریافتهٔ پای بیمار ساخته میشود. در این کفشها میتوان تغییراتی از قبیل افزایش عمق قسمت انگشتان (toe box) ایجاد کرد و برای جبران بیثباتی مچ پا، کفشهای طبی مچدار (ساقبلند) با افزایش ارتفاع تا ساق پا سفارش داد.
شواهد نشان میدهد استفاده از کفیهای سفارشی و قالبگیری شده، درد را تا 75درصد کاهش داده و باعث پخش فشار در پا می شود. همچنین از انحرافات زانو در سنین بالاتر به دلیل بدشکلی کف پا پیشگیری می کند.
در کودکان با بیثباتی مچ پا و خطر افتادن، ارتز AFO نیز تجویز میشود که حمایت جانبی از مچ پا را تأمین میکند.
در موارد بدون دلیل مشخص (Idiopathic)، در قسمت خارجی کفش اضافهکردن به پاشنهٔ گُوِه شکل (wedge) به جلوگیری از پیچخوردگی مچ پا و برداشتن فشار از روی قسمت خارجی پا و در نتیجه پخش فشار روی نواحی بیشتر، میتواند کمک کند. همچنین با ساخت کفیهای اسکن شده و یا سفارشی و بررسی نقاط فشار، با ایجاد کوتاهی در قسمت داخلی و زیر انگشت شست پا، میتوان درد و احتمال ایجاد پینه را کاهش داد.
آتلهای شبانه نیز به کشش قوسها و عضلات ساق پا در هنگام خواب کمک میکند. این امر بهویژه در صورتی مفید است که گودی کف پا منجر به التهاب کف پا شود.
در بیمارانی که گودی کف پای آنها منشأ عصبی عضلانی دارد، Posterior Leaf Spring AFO تجویز میشود و اگر با پیشرفت بیماری، ضعف و ناکارآمدی عضلات دیده شود، ارتزهای نیمهسخت یا سخت به کار گرفته میشوند. در این افراد فیزیوتراپی، باعث جلوگیری از جمعشدگی، حفظ دامنه حرکت و تمرین راهرفتن با ارتز میشود.
گذاشتن سرما
اگر گودی کف پا گاهی باعث درد شود، گذاشتن سرما میتواند به کاهش ناراحتی و التهاب کمک کند. هر دو تا سه ساعت یکبار، حدود 20 دقیقه روی قوس کف پاهایتان یخ بگذارید.
مسکنها
داروهای بدون نسخه، مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، میتوانند به کاهش درد و تورم کمک کنند.
حرکات اصلاحی گودی کف پا
تمرین مقاومتی و تقویت عضلات خمکننده مچ پا به سمت بالا میتواند در افرادی که دچار افتادگی مچ پا هستند، کمککننده باشد. همچنین کشش مفاصل مستعد به انقباض و کوتاهی عضلات نیز تجویز میشود به این صورت که هنگامی که روی زمین نشستهاید پاهای خود را دراز کنید و سعی کنید بدون خمکردن زانو، مچ پای خود را بگیرید و بهطرف خود بکشید و آرام رها کنید. استفاده از یک توپ ورزشی زیر کف پا و غلتاندن آن، میتواند درد و کشیدگی بافتهای کف پا را بهبود ببخشد.
جراحی
در بیماران مبتلا به زخم کف پای مکرر، بیثباتی جانبی مچ پا و پا که بر تحرک و کیفیت زندگی تأثیر میگذارد، جراحی تجویز میشود. انواع روشهای جراحی شامل صافکردن انگشتان با ثابتکردن تمام مفاصل انگشتان و یا انتقال تاندونها، جداکردن بافت رباط کف پا از پاشنه و سپس گچگیری به مدت دو ماه، و هنگام بروز استئوارتریت، خشککردن مفاصل مبتلا هستند.
مطالبی که در این مقاله برای شما بیان کردیم، صرفا برای آشنایی بیشتر با گودی کف پا بوده است. بنابراین بهتر است در اسرع وقت به کلینیک های ارتوپدی مراجعه کنید. شما میتوانید از طریق بله و تلگرام کلینیک ارتوپدی فنی ارتوپدیک لند با کارشناسان ما به صورت کاملا رایگان مشورت کنید.
دانشجوی ترم 6 کارشناسی ارتز و پروتز دانشگاه علوم توانبخشی