فلج مغزی یکی از شایعترین معلولیتهای حرکتی در کودکان است. فلج مغزی با صدمه به مغز نارس کودک در حین تولد یا در دو سال اول زندگی رخ میدهد. این اختلال توانایی فرد در حرکت، کنترل عضلات و هماهنگی را تحتتأثیر قرار میدهد. علائم و نشانهها در دوران نوزادی یا پیشدبستانی ظاهر میشوند. بهطورکلی، فلج مغزی باعث اختلال در حرکت همراه با رفلکسهای اغراقآمیز، شلی یا اسپاستیسیته اندامها و تنه، وضعیت غیرمعمول، حرکات غیرارادی، راهرفتن ناپایدار یا ترکیبی از این موارد میشود.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی گروهی از اختلالات است که بر حرکت، تن یا وضعیت عضلانی تأثیر میگذارد. درواقع به دلیل آسیبی است که به مغز نابالغ و درحالرشد، قبل یا حین تولد وارد میشود.
علت فلج مغزی و تأثیر آن بر عملکرد بسیار متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به فلج مغزی میتوانند راه بروند. دیگران نیاز به کمک دارند، برخی از افراد دارای معلولیت ذهنی هستند، اما برخی دیگر اینگونه نیستند. صرع، نابینایی یا ناشنوایی نیز ممکن است وجود داشته باشد. فلج مغزی یک اختلال مادامالعمر است. هیچ درمانی وجود ندارد، اما با کمک توانبخشی، داروها و جراحی تا حد زیادی علائم و مشکلات فرد کاهش مییابد و میتوانند به بهبود عملکرد کمک کنند.
فلج مغزی چقدر شایع است؟
طبق گفته پزشکان شیوع بیماری فلج مغزی (CP) در کشور، روبهافزایش است بهطوری که هم اکنون با شیوع دو تا چهار کودک در هر هزار تولد زنده روبرو هستیم و سالی، هفت تا 10 هزار بیمار جدید به این جمعیت اضافه میشود.
شیوع فلج مغزی در میان چندقلوها و نوزادان نارس، بیشتر است بهطوریکه میزان شیوع فلج مغزی در میان چندقلوها، 7.5 در هزار تولد زنده و در میان نوزادان نارس با وزن کمتر از 1500 گرم، بین هشت تا 10 کودک در هر هزار تولد زنده است.
علائم سی پی
علائم و نشانههای فلج مغزی میتواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد. فلج مغزی میتواند کل بدن را درگیر کند، یا ممکن است در درجه اول به یک یا دو اندام یا یک طرف بدن محدود شود. بهطورکلی، علائم و نشانهها شامل مشکلات حرکتی و هماهنگی، گفتار و غذاخوردن، رشد و مشکلات دیگر است.
حرکت و هماهنگی
- سفتی عضلات و رفلکسهای اغراقآمیز (اسپاستیسیته)، شایعترین اختلال حرکتی هستند.
- تغییرات در تن عضلانی، مانند بیش از حد سفت یا بیش از حد شل بودن
- عدم تعادل و هماهنگی عضلات (آتاکسی)
- لرزش یا حرکات غیرارادی تند
- ترجیحدادن یک طرف بدن، مانند گرفتن تنها با یکدست یا کشیدن پا در حین خزیدن
- مشکل در راهرفتن، مانند راهرفتن روی انگشتان پا، راهرفتن خمیده، راهرفتن قیچی مانند با زانوهای ضربدری، راهرفتن پهن یا راهرفتن نامتقارن
- مشکل در مهارتهای حرکتی ظریف، مانند بستن دکمههای لباس یا برداشتن ظروف
گفتار و غذاخوردن
- تأخیر در رشد گفتار
- مشکل در صحبتکردن
- مشکل در مکیدن، جویدن یا خوردن
- ترشح بیش از حد آب دهان یا مشکل در بلع
رشد
- تأخیر در رسیدن به نقاط عطف مهارتهای حرکتی، مانند نشستن یا خزیدن
- مشکلات یادگیری و ناتوانیهای ذهنی
- رشد تأخیری که منجر بهاندازه کوچکتر بدن نسبت به انتظار میشود
مشکلات دیگر
- آسیب به مغز میتواند منجر به سایر مشکلات عصبی مانند، تشنج (صرع)، مشکل شنوایی، مشکلات بینایی و حرکات غیرطبیعی چشم، لمس غیرطبیعی یا احساس درد، مشکلات مثانه و روده، از جمله یبوست و بیاختیاری ادرار و اختلالات سلامت روان، مانند اختلالات عاطفی و مشکلات رفتاری شود.
- اختلال مغزی که باعث فلج مغزی میشود باگذشت زمان تغییر نمیکند، بنابراین علائم معمولاً با افزایش سن بدتر نمیشوند. بااینحال، با بزرگتر شدن کودک، برخی علائم ممکن است کموبیش آشکار شوند و کوتاهشدن ماهیچه و سفتی عضلانی در صورت عدم درمان تهاجمی میتواند بدتر شود.
علت فلج مغزی
فلج مغزی به دلیل رشد غیرطبیعی مغز یا آسیب به مغز درحالرشد ایجاد میشود. این معمولاً قبل از تولد کودک اتفاق میافتد، اما می تواند در بدو تولد یا در اوایل دوران نوزادی رخ دهد. در بسیاری از موارد، علت آن مشخص نیست. عوامل زیادی میتوانند منجر به مشکلاتی در رشد مغز شوند. برخی عبارتاند از:
- جهشهای ژنی که منجر به اختلالات ژنتیکی یا تفاوت در رشد مغز میشود.
- عفونتهای مادر که روی جنین درحالرشد تأثیر میگذارد.
- سکته مغزی جنین که منجر به اختلال در خونرسانی به مغز درحالرشد میشود.
- خونریزی در مغز در رحم یا در نوزادی
- عفونتهای نوزادی که باعث التهاب در داخل یا اطراف مغز میشوند
- صدمات تروماتیک به سر نوزاد، مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری، سقوط یا آزار فیزیکی
- هرگونه وضعیتی که باعث نرسیدن اکسیژن به مغز کودک حین زایمان شود، مثل زایمان بریچ (خروج جنین از پاها بهجای سر)
نحوه تشخیص بیماری
در صورت مشاهده هرگونه علائم گفته شده یا داشتن زایمان پرخطر، لازم است که به پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید تا پزشک با بررسیهای لازم و در صورت نیاز گرفتن MRI و سیتیاسکن از مغز کودک به تأیید یا عدم تأیید فلج مغزی برسد.
آیا فلج مغزی قابلدرمان است؟
هدف درمان در افراد مبتلا، بهبود حرکت، گفتار و کیفیت زندگی است. کودکان و بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی ممکن است نیاز به مراقبت مادامالعمر با یک تیم مراقبت پزشکی و توانبخشی دارند. این تیم معمولاً شامل متخصص اطفال یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و یک متخصص مغز و اعصاب کودکان در کنار درمانگر کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپد فنی است. این متخصصان به نیازها و مسائلی که در افراد مبتلا به فلج مغزی شایعتر است توجه ویژهای میکنند.
هیچ درمان قطعی برای فلج مغزی وجود ندارد. بااینحال، گزینههای درمانی زیادی وجود دارد که ممکن است به بهبود عملکرد روزانه کودک شما کمک کند. مداخله زودهنگام میتواند نتایج درمانی را بهبود بخشد.
گزینههای درمانی میتواند شامل داروها، توانبخشی، روشهای جراحی و سایر درمانها باشد.
درمانهای فلج مغزی
- داروها: داروهایی که میتوانند سفتی عضلانی را کاهش دهند ممکن است برای بهبود تواناییهای عملکردی، درمان درد و مدیریت عوارض مربوط به اسپاسم یا سایر علائم فلج مغزی استفاده شوند. تزریق بوتاکس و استفاده از داروهای شلکننده عضلات برای کمک به درمان توانبخشی با نظر پزشک انجام میگیرد.
- توانبخشی: فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و ارتوپدی فنی در کنار هم لازم است تا فرد بیشترین نتیجه را از درمان بگیرد.
- جراحی: پزشک ممکن است برای بهبود حرکتی فرد جراحی را پیشنهاد دهد.
هدف ما در کلینیک برای کمک به افراد مبتلا چیست؟
ما در کلینیک ارتوپدی فنی رامش با ساخت بریس های پایی، کفشهای مخصوص و کوکاب (آتلهای دست)، نگه دارندههای قاشق و مداد و ساخت دیگر ارتوزها، به افراد دچار فلج مغزی کمک میکنیم. در واقع ارتوپد فنی جنبه مهمی از درمان این افراد است که با ساخت ارتوزهای مناسب و باکیفیت، به روند کاردرمانی این کودکان کمک میکند.
تابهحال تعداد زیادی از این ارتوزها توسط متخصصین ارتوزیست ما ساخته و تحویل داده شده است. بریس ها کمک میکنند که فرد حین تمرینات بایستد، بدنش را نگه دارد و راه برود. کوکاب در افرادی که تن عضلانی زیادی دارند، استفاده میشود تا بهمرور عضلات دچار جمعشدگی و آتروفی نشوند. در کوکان با فلج مغزی خفیف که تواناییهای حرکتی بیشتری دارند، با کفش مناسب میتوان تا حد زیادی به بهبود راهرفتن آنها کمک کرد.
مطالبی که در این مقاله برای شما گفتیم صرفا برای آشنایی بیشتر با فلج مغزی در کودکان است. بنابراین بهتر است در اسرع وقت به کلینیک های ارتوپدی مراجعه کنید. شما میتوانید از طریق بله و تلگرام کلینیک ارتوپدی فنی ارتوپدیک لند با کارشناسان ما به صورت کاملا رایگان مشورت کنید.
من آزاده شاهینی متولد سال ۱۳۷۵ در گرگان هستم. در سال ۱۳۹۵ در رشته ارتوز پروتز در دانشگاه علوم توانبخشی در تهران پذیرفته شدم و پس از تحصیل در مقطع ارشد، در سال ۱۴۰۲ وارد مقطع دکتری ارتوز پروتز در دانشگاه ایران شدم. در طی این سالها به معاینه و ارزیابی و پژوهش در حیطه ی مشکلات کف پا پرداختم.